Η μετάφραση ποίησης φαντάζει στα μάτια μου ως ο κολοφώνας της λογοτεχνικής μετάφρασης. Ας πούμε ότι μου φαίνεται πως από όλα τα είδη μετάφρασης είναι αυτό που απαιτεί τη μεγαλύτερη δόση έμπνευσης και τη μικρότερη αναλογικά δόση μόχθου. Αναφέρομαι βέβαια στο γνωστό ρητό talent is five percent inspiration and ninety five percent perspiration και ουδόλως υποτιμώ τον μόχθο των μεταφραστών ποίησης, λέω μόνο ότι εκείνο το άλλο πέντε ή δεκαπέντε τοις εκατό - που δεν κατακτάται με μόχθο ή που απαιτεί ένα άλλο είχος μόχθου - είναι κεφαλαιώδους σημασίας στην ποίηση.
Για το λόγο αυτό αποτελεί για μένα ένα είδος άπιαστου ονείρου: θα ήθελα πολύ να ασχοληθώ, αλλά δεν το αποτολμώ γιατί φοβάμαι ότι δεν έχω αυτό το κάτι που χρειάζεται. Έχω μεταφράσει κάποια ποιήματα και τραγούδια επαγγελματικά, αλλά ήταν στο πλαίσιο της μετάφρασης μυθιστορημάτων που έτυχε να περιέχουν και τέτοιες αναφορές. Πάντοτε, όποτε τύχαινε κάτι τέτοιο, αν υπήρχε ας πούμε ένα μόνο στιχάκι, μετέφραζα ολόκληρη τη στροφή ή ολόκληρο το ποίημα ή το τραγούδι αν ήταν μικρό, ώστε το στιχάκι να αποτελεί μέρος του όλου, να μην είναι κάτι ξεκομμένο. Ερασιτεχνικά έχω μεταφράσει αρκετά, πάντοτε όμως ένιωθα μεγάλη ανασφάλεια για το αποτέλεσμα. Οι μεταφράσεις αυτές ήταν όλες από τα Ισπανικά προς τα Ελληνικά. Ποτέ δεν έτυχε να καταπιαστώ με Αγγλικά ούτε να κάνω αυτό που λένε "αντίστροφη" μετάφραση, δηλαδή από τη μητρική μου γλώσσα προς κάποια άλλη.
Los ojos que se miran
Ακολουθεί μια προσπάθεια μεταφοράς στα Ελληνικά. Είναι παράξενο, αλλά μου φάνηκε πιο δύσκολο απ' ό,τι η μετάφραση προς τα Αγγλικά. Η κοινή ρίζα των λατινικών όσο να 'ναι βοηθάει, οι σύντομες φόρμες της γλώσσας επίσης. Επίσης το ελληνικό είναι λιγότερο πιστό - με την έννοια της κυριολεξίας - στο πρωτότυπο. Προτίμησα να κρατήσω τη μουσικότητα και την αίσθηση, παρά να "σέρνομαι πίσω από το νόημα, με οποιοδήποτε τίμημα" που λέει κι ο Ουμπέρτο Έκο.
Νιώθω λιγάκι αμήχανα που το δημοσιεύω. Όταν μεταφράζω στίχους, από τη μία νιώθω περήφανη και χαρούμενη, από την άλλη ντρέπομαι, σαν να κάνω κάτι απρεπές και ανάρμοστο, κάτι απαγορευμένο, κάποια αταξία. Σα να μου φαίνεται ότι "δεν είναι για μένα αυτά". Τέλος πάντων μην σας κουράζω άλλο με τα ψυχοβγαλτικά μου. Δείτε το ποίημα και βγάλτε μόνοι σας συμπέρασμα αν είναι αυτά για μένα ή δεν είναι.
Για το λόγο αυτό αποτελεί για μένα ένα είδος άπιαστου ονείρου: θα ήθελα πολύ να ασχοληθώ, αλλά δεν το αποτολμώ γιατί φοβάμαι ότι δεν έχω αυτό το κάτι που χρειάζεται. Έχω μεταφράσει κάποια ποιήματα και τραγούδια επαγγελματικά, αλλά ήταν στο πλαίσιο της μετάφρασης μυθιστορημάτων που έτυχε να περιέχουν και τέτοιες αναφορές. Πάντοτε, όποτε τύχαινε κάτι τέτοιο, αν υπήρχε ας πούμε ένα μόνο στιχάκι, μετέφραζα ολόκληρη τη στροφή ή ολόκληρο το ποίημα ή το τραγούδι αν ήταν μικρό, ώστε το στιχάκι να αποτελεί μέρος του όλου, να μην είναι κάτι ξεκομμένο. Ερασιτεχνικά έχω μεταφράσει αρκετά, πάντοτε όμως ένιωθα μεγάλη ανασφάλεια για το αποτέλεσμα. Οι μεταφράσεις αυτές ήταν όλες από τα Ισπανικά προς τα Ελληνικά. Ποτέ δεν έτυχε να καταπιαστώ με Αγγλικά ούτε να κάνω αυτό που λένε "αντίστροφη" μετάφραση, δηλαδή από τη μητρική μου γλώσσα προς κάποια άλλη.
Πριν από λίγους μήνες είχα τη χαρά να μεταφράσω ένα ποίημα από τα Ισπανικά στα Αγγλικά και να το δω μάλιστα δημοσιευμένο. Χάρη στη μεσολάβηση ενός φίλου (τον οποίο ευχαριστώ θερμά και για τις διορθώσεις στην παρούσα ανάρτηση), συνεργάστηκα με τον ζωγράφο και φωτογράφο Δημήτρη Γέρο για τη μετάφραση της αλληλογραφίας που αφορούσε την έκδοση του βιβλίου του Dimitris Yeros Photographing Gabriel García Márquez από τις εκδόσεις Kerber. Στο βιβλίο αυτό, με φωτογραφίες του Γκαρσία Μάρκες από τα τελευταία χρόνια της ζωής του στον προσωπικό του χώρο, περιλαμβάνεται και η φωτογραφία ενός χειρόγραφου ποιήματος που υπήρχε καδραρισμένο στο σπίτι του.
Πρόκειται για το ποίημα Interior του Κολομβιανού ποιητή Εδουάρδο Καρράνσα (Eduardo Carranza).Έχει δημοσιευτεί στη συλλογή ποιημάτων του Los pasos contados.
Υπάρχει μια αναφορά στο ποίημα σε αυτό το κείμενο του Γκαρσία Μάρκες, που αφορά την 70η επέτειο των γενεθλίων του πρώην προέδrου της Κολομβίας Μπελισάριο Μπετανκούρ και που προσυπογράφεται από πολλούς ποιητές, μεταξύ αυτών και από την κόρη τού Καρράνσα, Μαρία Μερσέδες - επίσης ποιήτρια.
Πολλά είπαμε όμως και η εισαγωγή κατάντησε μακρύτερη από το ποίημα. Μάλλον θα φταίει η ανασφάλειά μου και η απροθυμία μου να το εκθέσω στην κρίση σας. Άντε λοιπόν, ας κάνουμε τη βουτιά.
INTERIOR
The eyes that look at you
through the domestic
angels
of the steaming soup.
In the bright bottle
the wine nightingale
sings.
The visible shines and
tinkles
in the fruit, the clock,
the porcelain.
The bread spreads its
cereal hand
on the tablecloth. The
flowers.
In the old engraving,
playing the harp,
a girl of the nineteenth
century.
The cigarette seems to raise
your hand. And a door ajar
leads to the silent, polished
lounge:
beyond it one senses an
orchard
or maybe the memory of a
garden.
In the mirror you look
already absent.
Everything pauses for an
instant
and we listen, absorbed,
to the invisible
of the night that opens to
our daydream.
A far country arrives with
the coffee.
Time is powerless.
All these are things
immortal.
INTERIOR
Los ojos que se miran
a través de los ángeles
domésticos
del humo de la sopa.
En la botella brilladora canta
el ruiseñor del vino.
Reluce y tintinea lo visible
en la fruta, el reloj, la
porcelana.
El pan abre su mano cereal
sobre el mantel. Las flores.
En el grabado antiguo toca el
arpa
una muchacha de mil
ochocientos.
El cigarrillo como que te
asciende
la mano. Y una puerta se
entreabre
sobre la sala silenciosa y
tersa:
y más allá un huerto se
presiente
o tal vez el recuerdo de un jardín.
En el espejo estás ya como
ausente.
Por un instante se detiene
todo
y escuchamos, absortos, lo
invisible
de la noche que se abre a
nuestro ensueño.
Con el café llega un país
lejano.
El tiempo nada puede.
Todas estas son cosas
inmortales.
Ακολουθεί μια προσπάθεια μεταφοράς στα Ελληνικά. Είναι παράξενο, αλλά μου φάνηκε πιο δύσκολο απ' ό,τι η μετάφραση προς τα Αγγλικά. Η κοινή ρίζα των λατινικών όσο να 'ναι βοηθάει, οι σύντομες φόρμες της γλώσσας επίσης. Επίσης το ελληνικό είναι λιγότερο πιστό - με την έννοια της κυριολεξίας - στο πρωτότυπο. Προτίμησα να κρατήσω τη μουσικότητα και την αίσθηση, παρά να "σέρνομαι πίσω από το νόημα, με οποιοδήποτε τίμημα" που λέει κι ο Ουμπέρτο Έκο.
Νιώθω λιγάκι αμήχανα που το δημοσιεύω. Όταν μεταφράζω στίχους, από τη μία νιώθω περήφανη και χαρούμενη, από την άλλη ντρέπομαι, σαν να κάνω κάτι απρεπές και ανάρμοστο, κάτι απαγορευμένο, κάποια αταξία. Σα να μου φαίνεται ότι "δεν είναι για μένα αυτά". Τέλος πάντων μην σας κουράζω άλλο με τα ψυχοβγαλτικά μου. Δείτε το ποίημα και βγάλτε μόνοι σας συμπέρασμα αν είναι αυτά για μένα ή δεν είναι.
ΕΝΤΟΣ
Τα μάτια που κοιτάζονται
μέσ’ απ’ τους σπιτικούς
αγγέλους
του αχνού της σούπας.
Στη λαμπερή μποτίλια τραγουδά
το αηδόνι του κρασιού.
Αστράφτει, κουδουνίζει το
ορατό
στα φρούτα, το ρολόι, την
πορσελάνη.
Το ψωμί απλώνει το σταρένιο
χέρι του
στο τραπέζι. Τα λουλούδια.
Στο παλιό κάδρο παίζει άρπα
μια κοπέλα του περασμένου
αιώνα.
Το τσιγάρο σαν ν' ανασηκώνει
στο χέρι σου. Μια πόρτα
μισανοίγει
στη σιωπηλή, λουστραρισμένη σάλα:
πιο πέρα η αίσθηση ενός περιβολιού
ή ίσως η ανάμνηση ενός κήπου.
ή ίσως η ανάμνηση ενός κήπου.
Στον καθρέφτη μοιάζεις κιόλας
απούσα.
Για μια στιγμή όλα
κοντοστέκουν
προσηλωμένοι ακούμε το αόρατο
της νύχτας μες στο ονειροπόλημά
μας.
Ο καφές φέρνει μια χώρα
μακρινή.
Ο χρόνος είναι ανήμπορος.
Όλα τούτα είναι πράγματα
αθάνατα.
